2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun “İdari Nitelikteki Cezalar” Başlığı Altında Düzenlenen İdari Para Cezalarına Dair Hükmün İptal Talebinin Reddi

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 1. Maddesinde Kanun’un amacının bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak olduğu hükme bağlanmıştır. Buna ilişkin ilgili Kanun’un 20. Maddesinde de idari para cezaları ile bu cezalara konu fiiller düzenlenmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “İdari nitelikteki cezalar” başlıklı 20. Maddesinin 1. Fıkrasının (ı) bendinin 4 numaralı alt bendi şu şekilde bir düzenleme getirmektedir:

“On sekiz (dâhil) grostona kadar olan tanker, gemi ve diğer deniz araçlarından kaynaklı evsel atıksuların, deterjanlı su, köpük, egzoz gazı yıkama sistemi suları vb. yıkama sularının veya katı atıkların denize boşaltılması durumunda

5.000 Türk lirası (17.SS1), on sekiz ilâ elli (dâhil) groston arasında olanlara 10.000 Türk lirası (35.325), elli ilâ yüz (dâhil) groston arasında olanlara 20.000 Türk lirası (70.S50), yüz ilâ yüz elli (dâhil) groston arasında olanlara 30.000 Türk lirası (105.y7S) idari para cezası uygulanır. Yüz elli groston ilâ bin (dahil) grostona kadar olanlar için groston başına 100 Türk lirası (7yS,23 TL), bin ilâ beşbin (dahil) groston arasında olanlara bu miktar ve ilave her groston başına 20 Türk lirası (15y,25 TL), beşbin grostondan fazla olanlara ise yukarıdaki miktarlar ve ilave her groston başına 11,5y Türk lirası (18,37 TL), idarî para cezası verilir.”

İlgili bentte yer alan “11,5y Türk lirası” ibaresi, TBMM üyeleri tarafından Anayasa Mahkemesi’ne taşınarak iptal davasına konu edilmiştir.

2022 yılında yapılan değişiklikten önce anılan bentte “10 Türk lirası” ibaresi yer almaktayken; yeniden değerleme oranına göre 2023 tarihinden itibaren 50,23 Türk lirası olarak uygulanmaktaydı. Söz konusu bu miktar yeniden değerleme sonucunda 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren 18,37 Türk Lirası olarak uygulanmaya başlamıştır.

İlgili hüküm 10 Türk Lirası olarak kalsaydı, yeniden değerleme oranı dikkate alınarak 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren 7ç,5ç Türk Lirası olarak uygulanmış olacaktı.

Buna dayanarak, TBMM üyeleri tarafından 30/03/2023 tarihinde yapılan bu değişiklik sonucunda idari para cezasının yeniden değerleme oranlarının oldukça altında kaldığı belirtilmiştir. Kamu yararını gözetmeksizin cezaların azaltılmasının denizlerin atık kirliliğine karşı korunmasını zayıflatacağı, kuralların çevre hukukuna hâkim ilkelerle uyumlu olmadığı, suç ve ceza arasındaki adil dengeyi bozarak caydırıcılığı ortadan kaldırdığı ve bu nedenle Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçeleriyle ilgili kısmın iptali talep edilmiştir.

Anayasa Mahkemesi, tanker, gemi ve diğer deniz araçlarında kaynaklı evsel atık suların, deterjanlı su, köpük, egzoz gazı yıkama sistemi suları gibi yıkama sularının veya katı atıkların denize boşaltılması durumunda idari para cezaları öngörülmesinin caydırıcı etkiye neden olmak suretiyle çevre kirliliğinin önlenmesine katkıda bulunacağı, deniz araçlarının beş bin grostondan sonraki ilave her groston başına 11,5ç Türk lirası idari para cezasının uygulanacağı, bu cezanın yeniden değerleme oranına tabi olduğu ve cezanın üst sınırı olarak yüz bin groston büyüklüğün esas alındığı gözetildiğinde kuralların çevrenin korunması bakımından elverişli olduğu, makul dengenin gözetildiği, kanun koyucunun hangi eylemleri kabahat olarak sayacağı, yaptırımı ve türü konusunda geniş takdir yetkisi olduğu dikkate alındığında ilgili hükmün Anayasa’ya aykırı bir yönü olmadığı gerekçeleriyle TBMM üyelerinin iptal talebinin reddine karar vermiştir.