Default Situations of Buyer and Seller According to GAFTA (Grain and Feed Trade Association) Rules Sharp v. Viterra Decision Review

The Grain and Feed Trade Association (GAFTA), 100 ülkede 1ç00’den fazla üyesi bulunan uluslararası bir Londra merkezli ticaret birliğidir ve uluslararası tahıl ticaretinde yer alan tüccarlar, brokerler, müfettişler, analistler, fumigatörler, hakemler ve diğer profesyonellerden oluşur.

GAFTA, uluslararası ticareti teşvik etmek ve üyelerinin çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur. Faaliyetleri arasında şunlar yer alır:

•  Kalite standartlarının, ticaret koşullarının ve garantilerin tanımlanması ve düzenlenmesi
•  Nakliye belgeleri ve teslimat koşulları
•  Ödeme şartları
•  Müfettişler Kütüğü’nün bakımı
•  Sorunlar ve olağanüstü durumlarla başa çıkma
•  Sigorta
•  Sözleşmenin yerine getirilmemesi
•  Tartım kuralları, numune alma, analiz ve sigorta

Uluslararası ticaret yapan şirketleri ise faaliyetlerini bu kurumun tek tip sözleşmeleri bazında yürütmektedirler. Hemen hemen her türlü ticari sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar ile ilgilenen bu kurumlara ek olarak, belirli bir sektörün taleplerine göre ayarlanmış birkaç özel tahkim mekanizması da bulunmaktadır. Bu tür tahkim kurumları “emtia tahkimleri” olarak bilinir. Bu tahkim hizmetleri, özellikle Londra’daki büyük liman merkezlerinde bulunan ticaret birlikleri tarafından sağlanmaktadır. Verimlilikleri, hızları ve sektöre dayalı uzmanlıkları nedeniyle emtia tahkimleri, tacirler arasında da güven ve itibar oluşturmuştur. Bunun bir göstergesi olarak, bu emtialardan kaynaklanan uyuşmazlıkların %70’inden fazlası GAFTA ve FOSFA’da görülmektedir.

GAFTA’nın sözleşmelerini referans olarak alan ve bir akde GAFTA Tahkim kurallarının uygulanmasını isteyen Alıcı ve/veya Satıcı olarak hareket eden taraflardan birinin sözleşmedeki yükümlülüklerine aykırı hareket ederek sözleşmenin diğer tarafına karşı temerrüde düşmesi en sık karşılaşılan problemlerdendir. Somut olay bağlamında ise; Alıcı’nın yükün sözleşmede belirlenen sürede hazır olmasına rağmen teslim alamaması -taşıma biçimlerine göre farklılıklar arz edebilmektedir-, belirlenen sürelerde ödeme yapmaması, satıcı’nın emtiayı belirlenen sürelerde ve/veya hiç teslim edememesidir. Bu problemlere karşılık olarak Alıcı veya Satıcı’nın temerrüde düşen tarafa karşı bazı seçimlik hakları mevcuttur.

GAFTA, bu hususları ise kendisi tarafından düzenlenen 48 ve 4ç nolu sözleşme olarak adlandırılan sözleşmelerde düzenlemiştir.

 

48 Nolu Sözleşme ise, dökme paketler veya yüklerin CIF, CIFFO, C&F ve C&FFO şartlarına göre nakliyesini kapsayan bir nakliye sözleşmesidir.4ç Nolu Sözleşme, Merkezi ve Doğu Avrupa’dan dökme ve çuvalların FOB (Free on Board) şartlarına göre taşınmasını düzenleyen bir teslimat sözleşmesidir. Temerrüt durumu ise; 48 numaralı sözleşmesinin 24. Maddesinde,4ç numaralı sözleşmesinin 1ç. Maddesinde düzenlemiştir.

 

     (a) Temerrüde düşmeyen taraf, temerrüde düşen tarafa bildirimde bulunduktan sonra, temerrüde düşen taraf aleyhine satış yapma veya satın alma hakkına sahip olacaktır ve bu satış veya satın alma, temerrüt fiyatını

     (b) Her iki taraf da bu temerrüt fiyatından memnun kalmazsa veya yukarıdaki (a) maddesindeki hak kullanılmazsa ve zararlar karşılıklı olarak anlaşılamazsa, zararların değerlendirilmesi tahkim yoluyla çözülecektir.

     (c) Ödenecek zararlar, sözleşme fiyatı ile yukarıdaki (a) maddesi uyarınca belirlenen temerrüt fiyatı veya yukarıdaki (b) maddesi uyarınca belirlenen temerrüt tarihindeki malların fiili veya tahmini değeri arasındaki farkı esas alacaktır, ancak bunlarla sınırlı kalmayacaktır.

     (d) Her durumda, zararlar, defaulter’ın sözleşmeyi ihlal etmesinden doğrudan ve doğal olarak ortaya çıkan kanıtlanmış ek masrafları da içerecektir. Ancak, bunlar hiçbir durumda, defaulter olmayan tarafın veya diğerlerinin yaptığı alt sözleşmelerden doğan kar kaybını içermeyecektir, özel koşulları dikkate alarak, hakem(ler) veya temyiz kurulu, kendi mutlak takdirine bağlı olarak uygun görmedikçe.

     (e) \ararlar, varsa tahsis edilen miktar üzerinden hesaplanacaktır, ancak böyle bir miktar tahsis edilmemişse, ortalama sözleşme miktarı üzerinden hesaplanacak ve taraflardan herhangi birinin kullanabileceği herhangi bir seçenek, ortalama sözleşme miktarına uygun olarak kullanılmış sayılacaktır.

     (f) Satıcılar, sözleşme süresinin bitiminden sonra herhangi bir zamanda temerrüt ilan edebilirler ve temerrüt tarihi, satıcıların alıcılarına bildirim tarihinden sonraki ilk iş günü olacaktır. Temerrüt henüz ilan edilmemişse ve sözleşmede belirtilen tahsis için son tarihten sonraki 4. iş gününe kadar tahsis bildirimi yapılmamışsa, satıcılar temerrüde düşmüş sayılacak ve temerrüt tarihi, bundan sonraki ilk iş günü olacaktır.

 

**f bendi 4ç numaralı sözleşmede yer almamaktadır 48 nolu e bendinde sözleşmede ‘quantity appropriated’ terimi kullanılırken, 4ç nolu sözleşmede ise ‘quantity called for‘ olarak spesifik miktarın belirlenip belirlenmediği hususuna dikkat çekilmektedir.

(a) bendine göre; temerrüde düşen taraf dışındaki taraf, kendi takdirine bağlı olarak, temerrüde düşene bir ihbarda bulunduktan sonra, duruma göre, temerrüde düşene karşı satış veya satın alma hakkına sahip olacak ve bu satış veya satın alma temerrüt fiyatını belirleyecektir.

(b) bendine göre taraflardan biri bu temerrüt fiyatından memnun kalmazsa veya [a]’daki hak kullanılmazsa ve zararlar karşılıklı olarak kararlaştırılamazsa, zararların değerlendirilmesi tahkim yoluyla çözülecektir.

(c) bendine göre ödenecek tazminat, malların sözleşme fiyatı ile yukarıda [a] kapsamında belirlenen temerrüt fiyatı arasındaki farka veya malların temerrüt tarihinde yukarıda [b] kapsamında belirlenen gerçek veya tahmini değerine dayanacaktır.

(a) bendinde belirtildiği gibi, sözleşmeyi ihlal etmeyen taraf zararlarını hafifletip hafifletmeyeceğine karar verme hakkına sahip olacaktır Ancak, (a) bendi, ihlal etmeyen tarafların, ihlal eden tarafın zararlarını hafifletme yükümlülüğü olmadığını açıkça belirtmektedir.

(c) bendinde yine zararların sözleşme fiyatı ile temerrüt fiyatı arasındaki fark hesaplanarak belirleneceğini ve bu nedenle ihlal eden tarafın bu farktan sorumlu olacağını belirtmektedir.

 

GAFTA tahkim kararlarının kamuya açıklanmaması nedeniyle bu senaryoda bir hakemin sözleşmeyi ihlal etmeyen tarafa tam sözleşme değerinin verilip verilmeyeceğini belirlenmesi güçtür.

Sözleşmenin tarafları herhangi bir temerrüt durumunda özellikle pazarda tahıl ve yem fiyatlarında yaşanan dalgalanmalar sebebi ile sözleşmenin diğer tarafının birçok zararının tazmin edilmesi hususu ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bu sebeple sözleşmenin taraflarının özellikle Gafta Kuralları’na tüm süreç boyunca eksiksiz riayet etmesi ve zararın önlenmesi adına gerekli tüm aksiyonları alması büyük önem taşımaktadır.

Yazımız ekinde belirtmiş olduğumuz hususlara ilişkin olarak GAFTA tahkimini önünde sonuçlanmış bir kararı da incelemenize sunmak isteriz.

Sharp v Viterra Karar İncelemesi:

Sharp v Viterra davasında, taraflar C&F Free Out Mundra şartlarıyla kırmızı mercimek ve sarı bezelye alım satımı için iki sözleşme yapmıştır. Mallar boşaltma limanına ulaştığında, gümrükten geçirilmiş ve depolanmış, ancak alıcılar ödemeyi yapmamıştır. Satıcılar, malları teslim alıp yeniden satmıştır; bu sırada Hindistan yeni ithalat tarifeleri uygulamış ve malların iç piyasa değeri artmıştır. Satıcılar, GAFTA Temerrüt Klozu kapsamında tazminat talep etmiştir.

Ticaret Mahkemesi, GAFTA 24 numaralı sözleşmesinin Temerrüt Klozu’nun (c) bendi uyarınca tazminatın, malların değerini taraflar arasındaki anlaşmazlığın doğduğu sözleşme şartlarına göre belirlemenin doğru yaklaşım olduğunu belirlemiştir. Bu davada malların değerleri, temerrüt tarihindeki iç piyasa değerleri yerine menşei limanındaki satın alma maliyeti ve buna ek olarak taşıma maliyetine göre değerlendirilmiştir. Mahkeme kararı, sözleşme teslim şartlarına göre malların değerinin doğru bir şekilde analiz edilmesinin ve temerrüt tarihindeki malların değerine ilişkin tatmin edici fiyat kanıtlarının sunulmasının önemini vurgular. Bu davada, satıcıların kanıtları yerinde bulunarak haklı görülmüştür.

Esas olarak GAFTA, tacirler tarafından ve tacirler için oluşturulmuş, uzmanlaşmış bir kurumdur. Tahıl alanında uluslararası ticarete ilişkin tüm konuları kapsar yapıdadır. Bu niş uzmanlaşmanın doğal bir sonucu olarak, GAFTA’nın tahkim mekanizması özel olarak bu tür ticari faaliyetler için hazırlanmış ve kurgulanmıştır. Sonuç olarak, GAFTA’nın uzmanlaşmış yapısı ve esnek tahkim süreçleri, ticari uyuşmazlıkların etkili bir şekilde çözülmesini sağlamaktadır.