Yurt Dışında Bulunan veya Yabancı Bayrak Çeken Teknelerin Türk Bayrağına Geçiş Uygulaması Hakkında Önemli Güncelleme

02.01.2024 tarihli, 32417 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan tebliğ Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesine göre, ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedarikinde alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hallerde uygulanacak faiz oranı yıllık yüzde 48 (%48), alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek giderin tutarı 1.310,00 Türk Lirası olarak tespit edilmiştir.

Öncelikle Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinin uygulanabilmesi için borç ilişkisinin taraflarının ticari işletme olması gerekir. Bununla beraber anılan hüküm ticari işletmeler arasındaki her borç ilişkisi için değil; sadece mal ve hizmet tedarikine ilişkin sözleşmeler bakımından hüküm doğurur. Alacaklı olan ticari işletmenin bu hükme dayanarak borçluyu temerrüde düşürebilmesi için kendisinin kanun veya sözleşmeden kaynaklanan tedarik borcunu yerine getirmesi gerekir.

Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddesinin uygulanabilmesi için gerekli bir diğer şart ise borçlu olan ticari işletmenin sözleşmede veya 1530’uncu madde de öngörülen süreler içerisinde borcunu ödememiş olmasıdır. Taraflar ödeme gününü veya süresini serbestçe kararlaştırabilirler. Ödeme günü veya süresi kararlaştırılmış ise borçlu alacaklının ihtar çekmesine veya fatura düzenlemesine gerek kalmaksızın temerrüde düşer ve alacaklı sözleşmede öngörülen tarihte veya ödeme süresini takip eden günden itibaren şart edilmediği takdirde faize hak kazanır (TTK m. 1530/3).

Taraflar ödeme süresini kararlaştırmamış ise, borçlu aşağıda değişik ihtimaller nazara alınarak belirtilen sürelerin sonunda ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer. Türk Ticaret Kanunu’nun 1530’uncu maddenin 4’üncü fıkrası uyarınca;

Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda;

Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda;

Borçlu faturayı veya eş değer ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce almışsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz günlük sürenin sonunda;

Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hâllerde, borçlu, faturayı veya eş değer ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki otuz günlük sürenin sonunda borçlu ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer. Ancak kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre, mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz günü aşıyor ve bu durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturuyorsa, kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz gün olarak kabul edilir.

Türk Ticaret Kanunun 1530’uncu maddesinde, borçlunun anılan hükümde öngörülen temerrüt faizinden sorumlu tutulabilmesi için, genel hükümlerden farklı olarak, temerrütte kusurlu olması şartı aranmaktadır (TTK m. 1530/2). Yani borçlu temerrütte kusuru olmadığını ispatlamak suretiyle bu madde hükmünün uygulanmasını engelleyebilir.

Reeskont; iskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı el değiştirmiş (iskonto) olan kıymetlerin, bir bedel karşılığında yeniden el değiştirmesini (reiskonto) ifade eder. Reeskont ve avans işlemleri, Merkez Bankası Kanunu’nun 45. maddesine göre düzenlenmiştir. Merkez Bankası, bankacılık kesiminin geçici likidite ihtiyaçlarının karşılanması için, bankalar tarafından verilecek ticari senet ve vesikaları reeskonta kabul edebilir. Türkiye’de reeskont işlemindeki tüm koşul ve kurallar, Merkez Bankası tarafından belirlenir. Bunun yanında, reeskont kredilerinin en yüksek sınırı ve kredi türlerine göre limitleri, para politikası ilkeleri doğrultusunda yine Banka tarafından konulur.

Bu işlemler için Merkez Bankası tarafından uygulanan faize “reeskont faiz oranı” adı verilmektedir. Merkez Bankası reeskonta kabul edebileceği senetler karşılığında avans da verebilmektedir. Avans için teminat olarak alınan bu senetler; ticari senet ve belgeler, devlet tahvilleri ve borsada kayıtlı tahvillerdir. Her iki faiz türü ve oranları da her yıl Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından açıklanır. Her iki oran da birbirine yakın olarak açıklanır. Temerrüt durumunda, esas olarak Temerrüt Faizi uygulanır. Uygulamada gecikme faizine esas olması açısından Reeskont Avans Faizi de uygulanabilir ancak uygulanması gereken Temerrüt Faizidir.

TTK m.1530’a göre, Ticari işlerde faiz, sözleşmede öngörülmese dahi talep edilebilir. Bu sebeple, sözleşmede Temerrüt Faizi öngörülmemiş dahi olsa, alacaklı talep ettiği takdirde yasal temerrüt faizi uygulanacaktır.